Naam / Beschrijving:

Loofbomen laten in de herfst hun bladeren vallen en staan er de hele winter kaal bij. Pas in de lente, als de temperatuur weer begint te stijgen, komen er nieuwe blaadjes (en bloemen) uit de knoppen tevoorschijn. Het uitbotten kan iets worden vervroegd door een paar takken af te snijden en deze binnen in een pot met water te zetten. Zo kan het uitlopen van de knoppen van dichtbij worden gevolgd.

Wat is er nodig:

  • enkele twijgen van een paardenkastanje, met knoppen die al beginnen te zwellen
  • 1 glazen pot of vaas

Achtergrond / (Kern-)doel:

Kerndoel 41 — bouw van planten — onderdelen van een plant

Loofbomen laten in de herfst hun bladeren vallen om zich te beschermen tegen uitdroging. Bij lage temperaturen is het voor wortels namelijk minder makkelijk om water op te nemen. De verdamping via de bladeren gaat echter gewoon door. Om te voorkomen dat hij meer water verliest dan hij via de wortels kan aanvoeren, laat de boom zijn bladeren vallen. Er volgt dan een rustperiode voor de boom waarin de groei nagenoeg tot stilstand komt; het proces van fotosynthese, waarbij voedingsstoffen worden geproduceerd, is door het verlies van bladeren immers ook gestopt.

In de lente, als de temperatuur stijgt en de grond begint op te warmen, komt de sapstroom weer op gang. De minuscule blaadjes, die in de rustperiode veilig in de knoppen verborgen hebben gelegen, beginnen te groeien en duwen de beschermende schubben rond de knop opzij. Binnen de kortste keren heeft de boom weer een volle bladerkroon.

Aan het werk...

1. Geef de leerlingen een tak en bekijk deze uitvoerig met hen.
2. Leg uit dat de harde, kleverige schubben de knoppen in de winter beschermen.
3. Laat de leerlingen de leeftijd van de tak bepalen. (Elk jaar wordt de tak een stukje langer, door de groei van een nieuwe twijg uit de eindknop, aan het uiteinde van de tak. Op de plek van de oude eindknop is een ringlitteken zichtbaar.)
4. Zet de kastanjetakken in een glazen pot of vaas met water. Na verloop van tijd zullen de knoppen openbarsten en ontvouwen de bladeren zich.

Bijzonderheden:

Deze activiteit kan alleen zeer vroeg in het voorjaar worden uitgevoerd, als de knoppen van de kastanjeboom beginnen te zwellen. Vaak ontvouwen de bladeren zich al in de tweede helft van maart. Voor die tijd moeten de takken dus gesneden worden. De boom bloeit van eind april tot juni.

Interessant om te weten:

In tegenstelling tot loofbomen worden de meeste naaldbomen niet kaal in de winter. Zij hebben dan ook een andere manier gevonden om uitdroging tegen te gaan. De smalle naaldachtige blaadjes hebben een klein bladoppervlak dat beschermd is met een extra dikke waslaag, zodat het water minder makkelijk kan ontsnappen. Bovendien liggen de huidmondjes (poriën in de bladeren) een stuk dieper dan bij het blad van loofbomen, waardoor de uitscheiding van waterdamp wordt beperkt.

Naaldbomen blijven het hele jaar door groen, maar dat betekent niet dat ze hun naalden nooit verliezen. Het hele jaar door worden naalden ververst. De levensduur van een naald verschilt per boomsoort. Een extreem voorbeeld is de Pinus longaeva. De naalden van deze boom kunnen tientallen jaren aan een tak blijven zitten.

Verdere informatie:


Filmpjes:
de kastanjeboom: knoppen en zaden
bomen in de herfst

Foto's:
twijgen en knoppen